O distribuidor cinematográfico e académico Emilio Baños mandounos estas palabras sobre o cine en Galicia dende o punto de vista da distribución e a exhibición para o Anuario 2013-2014.
“Cando falamos da industria cinematográfica podemos facer unha distinción de partida entre dous grupos claramente definidos: hai unha parte creativa, que se ocupa de todo o proceso de elaboración da película, e onde se desenvolven moitos dos oficios máis característicos do cine: guionistas, actores, directores, técnicos, produtores e un longo etcétera; pero tamén hai unha segunda parte onde o matiz máis evidente é eminentemente comercial, como é a distribución e a exhibición das películas.
O punto de partida é claro, dedicámonos ao mesmo: a crear historias e sensacións coas que intentamos chegar ata o público.
E no medio dunha imaxe tan idílica cóase o problema. Se somos as dúas caras da mesma moeda e traballamos coa mesma materia prima, por que somos tan ignorantes os uns dos outros? Que sabemos en realidade da outra parte do sector? Cales son os seus problemas específicos? Só por estar embarcados xuntos deberiamos, como mínimo, cuestionarnos todo iso. Sempre crin que se ao teu veciño lle vai ben, a ti irache ben; se ao teu veciño lle vai mal, a ti, irremediablemente, rematarache indo mal. Pode parecer unha redución egoísta ao material, aínda que persoalmente creo que é instinto de supervivencia e o punto mínimo de partida.
Persoalmente levo anos dedicándome á distribución e teño que recoñecer a miña case absoluta ignorancia do como se fai unha película. Pero tamén me deixa perplexo o descoñecemento que percibo dende esa parte creativa que mencionaba ao principio do texto sobre a comercialización e exhibición desas mesmas películas que con tanta dureza paren.
O anterior parágrafo podería ser case irrisorio se non fose pola traxedia que esconde. Xamais poderemos falar dunha industria moderna e competitiva se non somos capaces de optimizar os nosos recursos, e isto nunca poderá ser posible sen a colaboración de todo o proceso de creación e explotación da obra fílmica.
Na nosa sociedade, quizais por desinformación ou intoxicación da información recibida, hai unha serie de tópicos que se repiten moito acerca do cine español: mestúranse cuestións políticas (os de «a cella»; os do «non á guerra»…) con outras cuestións económicas (que se vivimos de subvencións; o prezo do cine…). Cada parte da industria, coa visión nesgada que definín, deféndese con maior ou menor fortuna da devandita incomprensión. O paradoxal e triste é que esa mesma desinformación e argumentación errónea, eses ataques, se repitan en ocasións entre os dous sectores nos que definín a industria cinematográfica segundo quen sexa a parte afectada.
O primeiro erro de partida é a propia definición de cine español (no que se engloba o cine galego). Entendo que o cine español é o que se fai aquí, que se crea con capital humano e/ou económico español. A mencionada parte creativa. A este sector fánselle os maiores reproches que definín como políticos e todo o relacionado coas subvencións. Outra cousa é a exhibición de cine en España, á que en ocasións se lle acusa do anterior, ademais do prezo da taquilla.
Hai unha enorme confusión con todo iso. Sen entrar no debate das bondades (ou non, para quen así o crea) das subvencións, a exhibición de cine nos circuítos comerciais non está subvencionada. De aí que me sorprenda en ocasións a xenreira coa que se desprezan os resultados en despacho en moitos medios de comunicación e nun amplo sector social argumentando que para iso viven de subvencións.
De feito nos «anos dourados» das burbullas económicas no noso país asistiamos a un elevado número do aumento das producións cinematográficas, con crecentes presupostos para axudar aos devanditos procesos creativos. As administracións públicas tamén colaboraron con partidas económicas. Tristemente a realidade comercial era outra.
Tomando como punto de partida o ano 2004, o descenso na asistencia de espectadores ás salas foi constante, exceptuando o efecto «Avatar» en 2009 que ocasiono un lixeiro repunte. De feito pasamos de case 144 millóns de entradas en 2004 a non chegar aos 80 millóns en 2013 (datos non definitivos). Respecto ao número de salas os datos son similares: pasamos de 4390 en 2004 a 4003 en 2012 (non hai datos aínda definitivos respecto a 2013 aínda que avanzo que se pode augurar unha caída dramática polo agudizamiento da crise e a dixitalización das salas).
E que sucedía mentres tanto en Galicia? Pois o panorama quizais é aínda máis desolador. As características históricas da industria no noso territorio así como a dispersión poboacional fan que a relevancia da exhibición en Galicia perda importancia no conxunto nacional, diluíndose a porcentaxe que representa. A 1 de abril de 2014 en España había aproximadamente 78 salas de cine por cada millón de habitantes. En Galicia esa cifra redúcese a 59 salas por millón.
Vemos pois un punto de inflexión na exhibición moi anterior co tempo crise na que vivimos, mentres que a produción non experimentou unha importante caída ata o ano 2012 con 126 longametraxes integramente españolas fronte ao máximo da última década en 2011 con 151 longametraxes.
Encontrámonos pois con que o cine, como actividade de exhibición, leva xa moitos anos de crise en Galicia. Chegados a este punto habería que incluír un novo matiz que é a situación xeográfica. Durante a última década os locais de exhibición que máis sufriron a nosa crise particular eran os máis pequenos e débiles, os cines dos pobos, aqueles que contaban con poboacións máis exiguas. Mentres tanto, neses mesmos anos, os cines nas cidades e principais vilas de Galicia asistiron a diversas aperturas de novos locais. Pero mesmo ese pequeno oasis resultou ser un espellismo, o paradigma cambiou. Pasamos do peche abafador durante os últimos dez anos de cines en pobos pequenos (que non enumerarei para non aburrir e non restar espazo ao artigo, pero que se intentamos facer memoria nos asustaría) ao peche xa de salas nas grandes cidades. E non falo de locais antigos, obsoletos ou incómodos; locais sen adaptar as necesidades e novos gustos de ocio do espectador. Falo de espazos perfectamente imbricar na estrutura das súas cidades; falo de locais únicos sen máis competencia nas devanditas cidades; falo mesmo de locais que afrontaran o investimento da moi onerosa dixitalización… e que aínda así houberon de pechar.
E esta é a realidade do cine que eu coñezo. O punto de vista do distribuidor e do exhibidor.
A perda dun local de cine en moitas ocasións é unha traxedia, e non falo só de aspectos económicos. Falo da súa capacidade para transmitir historias, para proxectar as películas que a outra parte da industria se dedica a elaborar. Hai uns días alguén comentou a traxedia de chegar a perder non o cine feito en Galicia, senón do feito en galego. Eu engadiría a esa frase perder tamén o espazo físico onde poder proxectar esa película feita en Galicia, feita en galego.
En moitas pequenas entidades de poboación a sala de cine, como actividade económica con capacidade para autofinanciarse por se mesma, se fixo inviable. Pensemos agora por un momento na importante carencia que é para un pobo ou vila. É un servizo máis para a poboación que se perdeu. Outro motivo máis para esa desertización e caída demográfica tan incitante hoxe en Galicia. Outra razón máis para desprazarse a poboacións maiores e que afonda nas perdidas do comercio local.
Creo que a administración debería tomar cartas no asunto para intentar paliar o devandito problema. Raro é hoxe o concello en Galicia que non ten un auditorio, un salón de actos, unha casa da cultura, que en moitas ocasións está infrautilizada e que poderiamos optimizar, dándolle un uso, dotando dunha nova actividade a dito concello e creando o espazo e a oportunidade para exhibir o noso produto, o cine feito en Galicia.
Sei que deixo moitos temas importantes sen tratar, que se xerarán preguntas, e botaranse en falta respostas, pero o debate está sempre aberto.
A nosa responsabilidade como profesionais deste sector é recoñecernos e colaborar pois o noso obxectivo final é común. Para iso creo ter dado unhas tenues pinceladas que axudan a localizar e comprender a problemática específica e as tendencias actuais da distribución e exhibición de cine en Galicia.”